Description
Roman A triptih Derviša Sušića jedno je od njegovih najambicioznijih i najzrelijih djela, u kojem koristi trodijelnu strukturu da bi prikazao različite oblike otpora i sudbine pojedinaca u okrutnom i ideološki nabijenom društvu.
Struktura i sadržaj
Kao što naslov sugerira, roman se sastoji od tri povezane cjeline (triptih), koje se mogu čitati i kao tri pripovijetke, ali su tematski duboko povezane.
- Prvi dio donosi priču o Rustemu capinašu, snažnom, šutljivom radniku iz naroda koji, zahvaljujući svojoj snazi i vještini, biva pozvan pred vlast, da postane dio mehanizma moći. Međutim, Rustem ostaje vjeran sebi, odbija da bude poslušnik i simbolički vraća “capin” – alat koji ga je izdigao – što postaje čin prkosa. Ovaj dio nosi jake alegorijske tonove i oslikava borbu pojedinca sa sistemom.
- Drugi dio govori o revolucionaru koji iz zatvora piše pisma, analizirajući ideološku zbunjenost i ličnu izdaju. Ovdje Sušić duboko ulazi u psihologiju političkog zatvorenika, njegovu vjeru u revoluciju, sumnju, razočaranje i traženje smisla. Pisma otkrivaju dramatičnu unutrašnju borbu između ideala i stvarnosti.
- Treći dio prati sudbinu malog, običnog čovjeka, koji postaje kolateralna šteta društvenih previranja. Njegova nemoć da utiče na događaje oko sebe i stalna potreba da se prilagođava simboliziraju širu sliku o masi ljudi koji stradaju između moći i ideologije.
Tematske odlike
A triptih je duboko filozofsko i društveno-političko djelo. Sušić se bavi:
- odnosom između pojedinca i ideologije,
- izdajom ideala,
- zloupotrebom moći,
- ličnom odgovornošću,
- i unutrašnjim otporom koji ne mora uvijek biti glasan, ali je često najiskreniji.
Roman je ispunjen simbolikom, alegorijama i kritikom totalitarizma, ali ne na pamfletski, već književno suptilan način. U njemu se prepoznaje Sušićeva vjerna posvećenost onima koji šute, ali misle – i koji su najčešće najdublje ranjeni.
Stil i značaj
Sušić piše jednostavno, ali slojevito, koristeći ironiju, tišinu i unutrašnje monologe da prikaže dubinu likova. A triptih je roman koji čitaoca poziva na razmišljanje, preispitivanje, ali i suosjećanje.
Ovo djelo predstavlja vrhunac Sušićeve umjetničke zrelosti i potvrđuje ga kao jednog od najvažnijih autora poslijeratne bosanskohercegovačke književnosti.
